تحلیلی تاریخی از زمینه‌های پیدایش برنامه‌ریزی توسعه‌ای و شکل‌گیری سازمان برنامه در ایران (دورة پهلوی 1304 – 1327 ه.ش)

Authors

  • علی شهوند دانشجوی دوره دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه خلیج‌فارس بوشهر
Abstract:

برنامه­ ریزی به‌منظور توسعه در ابتدای قرن بیستم و به دنبال تحولات بین­ المللیِ میان دو جنگ جهانی و پس‌ازآن از سوی غالب کشورهای توسعه‌نیافته پیگیری شد. در ایران پیدایش اندیشه برنامه ­ریزی و تجربه تلاش در عملی‌ساختن آن در مقطعی کوتاه، پیش از گرایش گسترده در سطح بین ­المللی، طی حکومت رضاشاه به منصة ظهور رسید. به دنبال تحولات بین­ المللی و داخلیِ پس از جنگ جهانی دوم بازآفرینی اندیشه برنامه ­ریزی در میان جامعه و دستگاه حاکمه ایران شکل گرفت و گرایش به آن پیگیری شد. تلاش در تدوین نخستین برنامه و استقرار نظام برنامه­ ریزی در این زمان چهار سال به طول انجامید. طی این دوره استفاده از دانش تخصصی شرکت­ های مشاوره­ای آمریکا به توصیه بانک بین ­المللی ترمیم و توسعه موجب شده تا استقرار نظام برنامه­ ریزی در ایران در راستای منافع نظام سرمایه­داری ارزیابی گردد. پژوهش حاضر مسئله­ ی چگونگی پیدایش نظام برنامه­ ریزی در ایران را با سؤال استقرار نظام برنامه ­ریزی در ایران حاصل اندیشه و نیاز داخلی بوده یا برنامه ه­ای تحمیلی در راستای منافع نظام سرمایه­داری مورد بررسی قرار داده و این فرضیه که: هرچند اندیشه برنامه­ ریزی در ایران سابقه ­ای طولانی دارد، اما هدایت و استقرار آن پس جنگ جهانی دوم متأثر از شرایط بین‌الملل از سوی ایالات‌متحده، در راستای اهداف و مطامع نظام سرمایه ­داری صورت گرفت، را تحلیل و ارزیابی می­کند. این پژوهش به روش تاریخی و با تکیه ‌بر اسناد و منابع نو، منشأ و سرچشمه ایرانی نظام برنامه ­ریزی را اثبات می‌نماید.  

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی کارکردهای وقف شوشتر در دورة پهلوی (1304-1357)

محیط مذهبی شوشتر سبب شد تا قبل از دورة پهلوی، مردم شوشتر سعی کنند بخش اعظم موقوفات خود را به ساخت، تعمیر و تدارک احتیاجات مساجد، مدارس و امامزاده­ها اختصاص دهند؛ بنابراین در این ادوار، کارکرد وقف بیشتر فرهنگی ـ مذهبی بود. در دورة پهلوی نیز، علی­رغم تحول و دگرگونی شتابزده در عرصه­های گوناگون اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، مردم شوشتر همچنان به صورت کم و بیش، به مقولة وقف توجه نشان دادند. پژوهش حاضر، ...

full text

اوضاع اقتصادی بندرعباس در دورة پهلوی اول 1320-1304

از دوره شاه عباس صفوی بندرعباس به عنوان برترین بندر تجاری ایران در سواحل خلیج فارس شناخته می‌شد. این برتری تا انتهای دوره صفویه برقرار بود؛؛ ولی پس از آن بندرعباس هرگز رونق سابق را نیافت. این بندر در دوره قاجار به عنوان بندر مجاور بندر بوشهر که مهم‌ترین بندر تجاری ایران در دوره قاجار محسوب می‌شد،  فعالیت می‌کرد؛؛ ولی در دوره پهلوی اول که به سبب رشد بندر خرمشهر بندر بوشهر از رونق افتاد، وضعیت اق...

full text

نقش معماران و باستان شناسان غربی در مرمت بناهای تاریخی ایران در دورۀ پهلوی اول و دوم (1357-1304)

تا کنون مقالات و کتاب هایی در مورد فعالیت های حفاری باستان شناسان غربی در محوطه های تاریخی ایران، منتشر گردیده است. اما در این پژوهش کوشش می شود، به روش تفسیری-تاریخی و از طریق بررسی داده های اولیه گرد آوری شده شامل: اسناد دولتی منتشر نشده، اساسنامه های انجمن آثار ملی، متون تاریخی، سخنرانی ها و خاطرات افراد انجمن آثار ملی، روزنامه ها و منابع کتابخانه ای، به نقش معماران و باستان شناسان غربی در م...

full text

بررسی نقش حکومت، مردم و معماران در پیدایش کوی‌های مسکونی کوتاه‌مرتبة تهران در دورة پهلوی دوم

عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران شاهد تحوّلات وسیعی در دوران پهلوی بودند. این تحوّلات، اثرات فرهنگی، جمعیّتی و کالبدی وسیعی بر جای گذاشتند. در این دوره، تمرکزگرایی، مهاجرت و سیاست‌های توسعه موجب رشد فزآیندة جمعیّت تهران شدند و به این ترتیب کمبود مسکن و گرانی زمین در پایتخت پدید آمد. در چنین شرایطی، کوی‌های مسکونی متعدّدی با بهره‌گیری از اصول معماری و شهرسازی نوین در اطراف تهران ساخته شدند که ...

full text

علل پیدایش باغ‌های تاریخی ایران

در سرزمین پهناور ایران باغ‌هایی وجود دارند که از نقطه نظر هنر و معماری نمونه‌های با ارزشی تلقی شده و باعث ترویج هنر باغ سازی ایرانی در دیگر سرزمین‌ها و به خصوص سرزمین‌های اسلامی شده‌اند. بسیاری از کتب در خصوص باغ‌های رسمی ایران نوشته‌ها و توصیفاتی را به رشته تحریر درآورده‌اند. اما در لابه‌لای کتب و مقالات ارایه شده کمتر به چرایی پدید آمدن این باغ‌ها که اغلب در اقلیم گرم و خشک ایران به وجود آمده...

full text

عصر رضاشاه پهلوی و تجدیدِ معادلات پیشین در تاریخ روابط خارجی ایران (1320-1304)

چهار سال پس از کودتای سوم اسفند 1299، رضاشاه پهلوی روابط خارجی ایران را در جهت پیشگیری از مداخلۀ قدرت‌‌های بزرگ تغییر داد. لازم به ذکر است که در سراسر عصر قاجار ایران در معرض نفوذ سیاسی، اقدامات نظامی و بهره‌برداری اقتصادی دو قدرت بزرگ روسیۀ تزاری (و متعاقب آن شوروی) و بریتانیا بود. رضاشاه جهت مقابله با مداخلات خارجی اصلاحاتی را در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به منظور بنیان گذاشتن دولت مُ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 28  issue 40

pages  33- 57

publication date 2019-02-20

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023